Bu yılın başlarında, ABD’nin Utah eyaleti uygun eğitim alan psikologların psikotrop ilaçları reçete etmelerine izin veren yedinci eyalet oldu ve bu uygulamayı destekleyenlerin kapsamın genişletilebileceği yönündeki umutlarını artırdı.
Psikologların reçete yazmasına izin verilip verilmemesi konusundaki tartışma, 1990’ların başında başlayan RxP denen hareket1 kadar eskidir.
Ancak, Amerikan Psikiyatri Birliği ve bazı psikologlar, psikologlara bu ayrıcalığın verilmesine karşı çıkıyor ve sunulan eğitimin yetersiz olduğunu ve bu uygulamanın hasta güvenliğini tehlikeye atabileceğini savunuyor.
Psikologlar lisanslı reçete yazan kişiler olmak için akın etmediler. Clinical Psychology: Science and Practice dergisinde yeni yayımlanan bir araştırmaya göre, otuz yılın ardından, Amerika Birleşik Devletleri’nde lisanslı olanların yalnızca %0,14’ünü temsil eden tahmini 226 psikologa yasal olarak altı eyalette ve bir bölgede ilaç yazma yetkisi verildi: Colorado, Idaho, Illinois, Iowa, Louisiana, New Mexico ve Guam. Çalışmadan elde edilen veriler, 2002’de yetkilendirilen New Mexico’da sadece 73 psikoloğun reçete yazdığını göstermektedir. Savunma Bakanlığı, Yerli Sağlık Hizmetleri ve ABD Halk Sağlığı Hizmetleri’nde ruhsat altında reçete yazan psikolog sayısı hakkında daha az şey bilinmektedir.
Bazı psikologlar ve Amerikan Psikoloji Derneği (APA) opioid salgınının milyonlarca Amerikalı için ruh sağlığı bakımına erişim eksikliğiyle birleşmesinin daha fazla yasa koyucuyu kendi saflarına çekeceğine inanıyor. APA’nın yasa ve mevzuat politikaları yöneticisi Deborah Baker, Medscape Medical News‘e “Tekrar yükselişte olduğumuzu hissediyorum” dedi. “Erişim sorunu sürekli bir itici güç olmaya devam ediyor.” Bu yıl en az altı eyaletin ayrıcalıkları genişletmeyi hedeflediğini belirtti.
Amerikan Psikiyatri Derneği Sağlık Sistemleri ve Finansmanı Konseyi başkanı Dr. Robert Trestman, yeni bir ivme görmediğini söyledi. Medscape Medical News‘e psikologların reçete yazmasına olan ilginin “insanların psikiyatriye yeterli erişim sağlayamama konusundaki hayal kırıklıklarına dayanarak artmaya devam ettiğini” söyledi.
Eyaletler bakıma erişimi artırmaya çalışıyor olabilirler, ancak, psikologlara ayrıcalıklar vermek “bunu yapmanın çok etkili bir yolu değil” diyor Roanoke’deki Virginia Tech Carilion Tıp Fakültesi’nde Psikiyatri ve Davranışsal Tıp Bölüm Başkanı Trestman. Psikoterapi sunmak için psikologlara ihtiyaç olduğunu söylüyor. Trestman, “Onları sözde tıp uzmanları haline getirmeye çalışmak hiç mantıklı değil” diyor. “Bu sadece insanları risklerle karşı karşıya bırakır.”
Clinical Psychology dergisindeki çalışmanın yazarı olan William Robiner uzun zamandır RxP’ye karşı çıkıyor. Psikolog, Medscape Medical News‘e hasta güvenliği ve psikologların reçete yazmak istemelerinin “bazı samimiyetsiz nedenleri” konusunda endişeli olduğunu söyledi. Minnesota Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde profesör ve Psikologlar için Reçete Ayrıcalıklarına Karşı Çıkan Psikologlar yönetim kurulu üyesi olan Robiner, statü ve geliri artırabilmenin de bunların arasında olduğunu söyledi.
Yeterli Eğitim?
Sadece PhD2 ve PyD psikologları, klinik psikofarmakolojide yüksek lisans gerektiren RxP3 eğitimi için uygundur. Yüksek lisans derecesini aldıktan sonra, Psikologlar için Psikofarmakoloji Sınavını geçmeleri gerekir ve ardından yalnızca ruh sağlığı bozuklukları için ilaç reçete etmelerine izin verilir. Ayrıca, Uyuşturucuyla Mücadele Dairesi (DEA) lisansı almaları gerekir, ancak, 2. program ilaçları için reçete yazamazlar. Bazı eyaletlerde psikologlar buprenorfin ve diğer opioid kullanım bozukluğu ilaçlarını reçete edebilirler.
APA, şu anda Amerika Birleşik Devletleri’nde bir avuçtan biraz fazla olan yüksek lisans programları için bir kılavuz geliştirmiştir. New Jersey’deki Fairleigh Dickinson Üniversitesi’nde, uzaktan eğitim formatı olan yüksek lisans programına kayıtlı öğrenciler, beş 15 haftalık yarıyıl boyunca 10 dersi tamamlar. Müfredat, temel bilimlerden ve yasal ve etik hususlardan belirli bozuklukları tedavi etme stratejilerine kadar çeşitli konuları kapsar.
Programın yönetici direktörü olan Dr. Derek Phillips, 2020’de görevi devraldığında kayıtların 45 öğrenciyle sınırlı olduğunu, ancak “rutin olarak en fazla öğrenciyi kaydetmediklerini” söyledi. Medscape Medical News‘e verdiği demeçte, şimdi sınıf mevcudu 60’a çıkarılmış olsa bile “sürekli doluyuz ve bekleme listemiz var” dedi.
Phillips, ilginin kısmen Colorado’daki (2023) ve Utah’taki yeni yasalar tarafından yönlendirildiğini söyledi. Ancak, birçoğunun reçete yazma niyeti olmadan kayıt yaptırdığını belirtti. Diplomanın mezunlara diğer klinisyenlerle daha iyi işbirliği yapma, klinik psikofarmakoloji öğretme ve tıbbi-hukuki davalarda bilirkişi olma yeteneği verdiğini anlattı. Ayrıca, eğitimin öğrencilere “hastalar hakkında dengeli ve kapsamlı bir biyopsikososyal anlayış” kazandırdığını söyledi. Phillips, öğrencilerin ayrıca “ruh sağlığı hizmetlerinin ‘tek durak noktası’ olma potansiyelini” gördüğünü ekledi.
Amerikan Profesyonel Psikoloji Kurulu, klinik psikofarmakolojide bir kurul sertifikası geliştiriyor. APA (Amerikan Psikoloji Derneği), web sitesinde, reçete yazan psikologların “zihinsel bozuklukların tanısı ve tedavisi (reçete yazma dahil) konusunda birinci basamak doktorlarından daha fazla eğitim aldığını” belirtiyor.
Ancak, uygulamayı eleştirenler eğitimin yetersiz olduğunu savunuyor. Robiner, çoğu psikoloğun diğer reçete yazan profesyoneller için gerekli olan anatomi, fizyoloji ve kimya gibi lisans ön koşullarını tamamlamadığını söyledi. 2019’da reçete yazan profesyonellerin eğitimini karşılaştıran bir makalede, Robiner ve meslektaşları psikiyatristlerin tıp fakültesi sırasında 4 ila 6 haftalık rotasyonlara girdiğini ve 4 yıllık asistanlıkları boyunca psikiyatrik durumlara odaklanan 8000 klinik saat biriktirdiğini bildirdi.
Eyaletler, reçete yazan psikologlar için klinik saat gereksinimleri belirler, ancak bunlar genellikle seçmeli olup kişiler yüksek lisans derecesini aldıktan sonra tamamlanır.
Robiner, psikologların ilaçla ilgili olumsuz olayları değerlendirme konusunda eğitim almadıklarını söyledi. “Bir psikoloğa döküntü gösterirseniz, bu döküntünün bir ilaç yan etkisi mi, yoksa bir bitki alerjisi mi olabileceği hakkında hiçbir fikirleri olmaz,” dedi.
Trestman, birçok psikotropik ilacın kara kutu uyarıları olduğunu belirtti. “Toksisite riski hiçbir şekilde önemsiz değildir ve psikiyatride bakım arayan insanların çoğunda birden fazla eşlik eden hastalık vardır” dedi. “İnsanlara aşağı yukarı 10 haftalık bir eğitim vermek çok yetersiz”.
Erişimde Artış?
Psikolojinin uygulamanın kapsamını genişletme konusundaki temel argümanı, davranışsal ve ruhsal sağlık bakımı sağlamak için mevcut klinisyen sayısını artıracağıdır. Uygulamayı eleştirenler kısmen reçete yazan çok az psikoloğun olması, kısmen de çoğu psikoloğun psikiyatristlerle aynı alanlarda pratik yapması nedeniyle bunun başarısız bir deneme olduğunu söyledi. Trestman, her iki uzmanın da zaten yüksek klinisyen yoğunluğuna sahip kentsel bölgelerde kümelenme eğiliminde olduğunu belirtti.
APA verilerinin de gösterdiği gibi, psikologlar yeterince hizmet almayan kırsal alanlarda pratik yapmıyor. 2018’de APA işgücü dağılımına baktığında, psikologların en yüksek yoğunluğunun Washington, DC, Massachusetts ve New York’ta olduğunu gördü. Güney Carolina, Batı Virginia ve Mississippi, 100.000 kişi başına en az psikolog sayısına sahipti.
Washington Üniversitesi Kırsal Sağlık Araştırma Merkezi, 2022’de 2021’de kırsal ilçelerin neredeyse yarısının bir psikoloğa sahip olmadığını, buna karşın kentsel ilçelerin %15,7’sinde psikolog olduğunu bildirdi.
Ohio State araştırmacılarının yaptığı bir araştırmaya göre psikiyatristler de kıyılarda ve New England’da yoğunlaşmış durumda. En yüksek yoğunluklar Washington, DC’de (100.000’de 79), Massachusetts’te (45,3), Rhode Island’da (42,6), Connecticut’ta (38,6) ve Vermont’ta (37,7) iken, en düşük yoğunluklar Idaho’da (11,8), Mississippi’de (11,8), Wyoming’de (12,4), Alabama’da (13,1) ve Indiana’da (13,5). Çalışmada 333.287.557 Amerikalının bakımından sorumlu 57.163 psikiyatrist olduğu tahmin ediliyor. Yazarlar, “Klinik psikologlar, psikoterapistler ve danışmanlar alternatif müdahale biçimleri sağlayabilirler, ancak bu tür hizmetlere erişim kırsal alanlarda da zayıf” diye yazdı.
APA, RxP’nin erişimi artırmış olabileceğini gösteren verilerle karşılık veriyor. Yazarlar, psikiyatristlerin olmadığı yerlerde hizmet veren psikoloji uygulamalarının sayısını kullanarak, reçete ayrıcalıklarını uygulayan New Mexico, Illinois, Iowa ve Idaho eyaletlerinde bu hizmetlerin arttığını bildirdi. Genel olarak, ilçe başına 100.000 kişi başına 0,8047 uygulama artışı oldu.
Ancak, Robiner ve meslektaşı Tanya Tompkins Clinical Psychology‘de erişim argümanının “reçete yazmaya giden yolu tamamlayan psikolog sayısının sınırlı olması gerçeğiyle ciddi şekilde sorgulandığını” söyledi. Psikolog ve psikiyatrist sayısı eksik bir eyalet olan Idaho’da, eyaletin 615 psikoloğundan sadece 10’unun reçete yazma yetkisine sahip olduğunu belirtiyorlar. Tahmini olarak 5131 psikolog olmayan kişi reçete yazıyor. Robiner ve Tompkins, neden bu kadar az psikoloğun RxP’yi takip ettiğinin net olmadığını, ancak çoğunun bu olasılığın farkında olmadığını belirtti.
Faydalar Zararlardan Daha mı Ağır Basıyor?
Psikologlar için reçete yazma ayrıcalıklarının kârını ve zararını değerlendiren geniş bir literatür bulunmamaktadır.
Baker (Kuzey Carolina Üniversitesi Eshelman Eczacılık Okulu, Chapel Hill, Kuzey Carolina’da sonuç araştırması yapan) Phillip Hughes tarafından yapılan birkaç çalışmayı paylaştı. Hughes, bir çalışmada, reçete yazan psikologların hastalarının psikiyatristlerin hastalarına göre %24 daha düşük oranda olumsuz ilaç olayı yaşadığını buldu. Psikologların hastalarının psikotropik polifarmasi (birden çok ilaç kullanma) oranları daha düşüktü, ancak acil servis kullanım oranları benzerdi.
Hughes, başka bir makalede, New Mexico’da akıl hastalığına atfedilebilen ölümlerin, yasanın geçirilmesinden sonra azaldığını öne sürdü. Louisiana’da bir değişiklik olmamıştı.
Psikoloji derneğinden Baker, zarara dair çok az kanıt olması ve hizmet veren eleman kıtlığının sürmesi nedeniyle hekim dışı reçete yazanların bu alanda kullanılmasının politika yapıcılar arasında ivme kazandığını iddia ediyor ve Utah’ta en büyük destekçinin Cumhuriyetçi vali olduğunu ekliyor.
Ancak psikiyatristler sayılarını artırmanın daha önemli olduğunu savunuyorlar. Kongre, 2021 ve 2023’te doktor açığını kapatmak için her uzmanlık alanında 1200 yeni asistanlık kontenjanı eklemeyi kabul etti. Medicare ve Medicaid Hizmetleri Merkezleri yakın zamanda Temmuz 2025’teki yeni kontenjanların %70’inin birincil bakım ve psikiyatriye gideceğini duyurdu.
Trestman, “Bu pozisyonlar oluşturulduktan sonra, ilk yeni psikiyatrist grubunun ortaya çıkması dört yıl daha sürecek” diye belirtti. “Bu düzeltmelerin hiçbiri çabucak olmaz” dedi.
Psikologlar için reçete yazma yetkisi (RxP) hareketi, Amerika Birleşik Devletleri’nde belirli psikologlar arasında, klinik psikofarmakoloji alanında doktora öncesi veya doktora sonrası lisansüstü eğitim almış; standartlaştırılmış ulusal bir sınavı (Psikologlar için Psikofarmakoloji Sınavı – İkinci Baskı; PEP-2) başarıyla geçmiş; denetlenen klinik deneyime sahip; veya Savunma Bakanlığı Psikofarmakoloji Tanıtım Projesi’nden sertifika almış; veya Reçete Yazan Psikologlar Sicilinden (FICPP veya FICPPM) diploma almış kişilere reçete yazma yetkisi vermek için başlatılmış bir harekettir ve bu sayede eyalet yasalarına göre ruhsal bozuklukları tedavi etmek için psikotrop ilaçlar reçete edebilirler (https://en.wikipedia.org). ↩︎
PhD: Felsefe doktoru: Daha çok araştırmaya eğilimli olanlar için. PsyD: Psikoloji doktoru: Daha çok pratiğe eğilimli olanlar için. ↩︎
Psikiyatrist, psikoterapist, öğretim üyesi, eş, baba, Ankaralı, ama şu anda İstanbul’da, Yeditepe Üniversitesi’nde.
Eposta: hakan.atalay@yeditepe.edu.tr
Çağrı Merkezi: 4447000
Bu malzemenin bir açıklamada bulunmadan ve yazardan yazılı izin almadan yetkisizce kullanılması ve/veya çoğaltılması yasaktır. Özgün içeriğe uygun ve özgül bir yönlendirme yapılması, [Hakan Atalay]ın ve [hakanatalay.wordpres.com]un tam ve açık kaynak gösterilmesi hallerinde alıntılar ve bağlantılar kullanılabilir.
Hakan Atalay 
Tartışma
Yorumlar kapatıldı.