Archive for

Çin ile ABD Arasındaki Yarışı Kim kazanır?

Eğer kaydolursanız, Nature dergi grubu her gün e-posta kutunuza kısa bilgilerden oluşan bir mektup gönderiyor. 10 Haziran 2025 tarihinde gelen mektuptaki kısa notlara baktığımda, aynı sayfada Çin ile ABD arasında hemen her alanda yürütülen savaşı kimin kazanacağını yordamamızı kolaylaştıracak iki haber yer aldığını gördüm.

“Çin Dünyanın En Üst Düzey Yeteneklerini Çekmek İçin Nasıl Yarışıyor” başlıklı ilk haberde, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in bir araştırma merkezindeki araştırmacılarla sohbetinin gösteren bir resmin altında Çin’in çeşitli eyaletlerindeki ve kentlerindeki üniversitelerin ve araştırma merkezlerinin verdikleri teşviklere dair örnekler yer alıyor. Örneğin, Sichuan Eyaletindeki kırsal bir bölgede yer alan Gulin ilçesi eğer oraya taşınırlarsa doktora sahiplerine 30.000 yuan (42.000 ABD Doları) ve aylık 3000 yuan ödüyor. Zhejiang Eyaletindeki Taizbou kenti yeni yerleşimler için üniversite mezunlarına 100.000 yuan’a kadar ödeme yapıyor. Hunan Eyaleti yutdışından taşınan doktora öğrencilerine 1.000.000 yuan civarında bir para ödüyor.

Bunun gibi birçok örnekte Çin genelinde eyaletlerde ve kentlerde yerli ve yabancı araştırmacılar, öğrenciler, mucitler aranıyor. Karşılığında büyük miktarda para, konut, sağlık hizmeti, eşlere iş, vb. avantajlar sunuluyor. Bunlara üniversitelerin verdiği cömert maaşlar ve merkezi hükümetten gelen araştırma fonları da ekleniyor.

Son zamanlarda ABD’nin özellikle Çin vatandaşlarına yönelik göç kurallarını sıkılaştırmasının bu çabalara yarayacağı söyleniyor.

Çin daha önce Bin Yetenek Planı ile uluslararası bilim insanlarını çekmeyi amaçlıyordu, fakat bugün kendi yetenek havuzunun da epey derinleştiği kabul ediliyor. Deepseek’in başarısı bunun bir örneği… Artık yerli yeniliklere ve teknolojik özyeterliliğe vurgu daha fazla…

2023 tarihli bir araştırma (Xie et al., 2023) 2010 ve 2021 yılları arasında Çin kökenli bilim insanlarının ABD’yi terk ederek Çin dahil diğer ülkelere göçünde istikrarlı bir artış olduğunu bulmuştu. Ancak, uzun vadede Çin’in bu yetenekleri uzun süre elinde tutabilmesi için akademik özerklik, şeffaflık ve yaşam kalitesi konularındaki endişeleri de ele alması gerektiği söyleniyor.

İkinci habere göre, kendisi yıllardır aşılar konusunda insanların zihnindeki kuşkuları besleyen Robert J. Kennedy Sağlık Bakanlığı (Health Secretary) görevine geldikten sonra Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin 17 üyesinin tümünü işten çıkarmış. Trump yönetiminin daha önce de çeşitli üniversitelerin araştırma fonlarını kestiği, yabancı öğrencilerin ve araştırmacıların ülkelerine dönmesine yönelik politikaları yürürlüğe soktuğu, oysa uzun vadede bilime yatırım yapan ülkelerin her açıdan kazançlı çıkacağı düşünülürse, ABD-Çin rekabetinde kimin kaybedeceği şimdiden tahmin edilebilir gibi geliyor.

Kaynaklar: